Najaarsbijeenkomst NMV – 8 november 2025
Een dag vol Zeeuwse natuur, wetenschap en verwondering in De Schouwse Schatkamer
De najaarsbijeenkomst van de Nederlandse Malacologische Vereniging vond dit jaar plaats op een bijzondere locatie: De Schouwse Schatkamer van Wim Backhuys, achter de historische boerderij Frieslandhoeve bij Kerkwerve.
Al bij aankomst werden de deelnemers hartelijk verwelkomd door de familie Backhuys – met koffie, thee en uiteraard verse Zeeuwse bolussen. De auto’s werden netjes in een rij op het erf geparkeerd, waarna iedereen de grote glazen hal betrad met uitzicht op het natuurgebied dat na de Watersnoodramp van 1953 is ontstaan.
Binnen werd meteen duidelijk waarom deze plek De Schatkamer heet: kasten vol natuurhistorische boeken, vitrines met schelpen, schedels, fossielen en andere vondsten vullen de ruimte. De sfeer van verwondering en liefde voor natuur en kennis – precies waar de NMV voor staat – was voelbaar vanaf het eerste moment.
De geschiedenis van de Frieslandhoeve
Gastheer Wim Backhuys (1944) vertelde het bijzondere verhaal achter de naam Frieslandhoeve. In 1553 wilden Friese boeren een modelboerderij schenken aan Schouwen-Duiveland, maar het land bleek door het water ongeschikt voor landbouw. Uiteindelijk werd het gebied aan de natuur teruggegeven – en dat bleek een zegen.
“Elke dag natte voeten in de leeflaag, zilverreigers, ganzen, noem maar op,” vertelde Wim met zichtbaar plezier. “Ik geniet hier nog altijd van het uitzicht.”
De voormalige schuur werd later ingericht als galerie en bed & breakfast, en groeide uit tot een plek waar natuur, kunst en gastvrijheid samenkomen.
Job Baster: arts, onderzoeker en verzamelaar
Na de inleiding bekeken we gezamenlijk een korte film over Job Baster (1711–1775) – arts, wetenschapper en verzamelaar uit Zierikzee. Hij combineerde zijn werk als medicus met een grote fascinatie voor zeeleven en natuuronderzoek.
Een bijzondere lezing volgde over zijn beroemde schelpenbuffet: een houten wandmeubel, zorgvuldig bedekt met klei, stopverf en gips, waarop een bonte verzameling exotische schelpen, koraal en parelmoer is aangebracht – veelal afkomstig van VOC-schepen uit de Indische Oceaan.
Baster verwerkte in zijn ontwerp ook otolieten – de kleine gehoorbeentjes uit de schedel van vissen, waaronder kabeljauw. Deze witte, glanzende kalkstructuren hielpen vissen hun evenwicht bewaren en vormden voor Baster een bron van verwondering. Vermoedelijk kreeg hij de kabeljauwkoppen cadeau van vissers; de otolieten gebruikte hij als decoratieve elementen om open plekken op het buffet te vullen.
Het resultaat: een meesterwerk waarin wetenschap, kunst en nieuwsgierigheid elkaar ontmoeten.
Het schelpenbuffet geldt tegenwoordig als een beschermd erfgoedobject en als zeldzaam voorbeeld van 18e-eeuwse verzamelkunst.
Basters drijfhorentje
Harry Raad nam ons vervolgens mee in zijn onderzoek naar Basters drijfhorentje (Eupaludestrina stagnorum), een klein brakwaterbewonend slakje dat in Nederland zeldzaam is en vooral in Zeeland voorkomt.
Samen met collega’s van het waterschap onderzocht hij de actuele verspreiding van deze soort – een actualisatie van eerder NMV-onderzoek.
Hij liet zien hoe bijzonder het brakke watermilieu van Zeeland is: niet zoet, niet zout, maar precies daartussenin – en daardoor een leefgebied voor unieke soorten die elders in Nederland ontbreken.
Met kaarten, foto’s en humoristische anekdotes bracht Harry zijn verhaal tot leven. Zijn lezing bood een prachtig inkijkje in het zorgvuldige veldwerk dat nodig is om onze weekdierenfauna goed te documenteren.
De wereld van de Scaphopoda
Aad Bastemeijer sloot de lezingenreeks af met een fascinerende presentatie over de Scaphopoda, beter bekend als olifantstandjes. Deze buisvormige weekdieren leven ingegraven in zandige zeebodems en bestaan al sinds het Devoon – meer dan 350 miljoen jaar geleden! Aad toonde zowel fossiele als recente voorbeelden, van robuuste soorten met ribben tot gladwandige vormen. Hij vertelde over hun leefwijze, determinatie en evolutionaire geschiedenis.
Zijn lezing bracht een vaak over het hoofd geziene groep weekdieren weer volop onder de aandacht.
Erfgoed en herinnering
Tot slot vertelde Wim Backhuys over het leven van Job Baster en over Jacob Viergever, een bevlogen natuurliefhebber en oud-lid van de NMV. Viergever verzamelde schelpen op de caissons die na de Watersnoodramp werden gebruikt om dijken te dichten. Dankzij Wim Backhuys bleef een deel van zijn collectie behouden. In zijn geboorteplaats Serooskerken staat nu een klein monument als eerbetoon – een bescheiden herinnering aan een man die zijn leven lang de natuur bewonderde en onderzocht.
Een dag om te onthouden
Tijdens de lunch genoten we buiten in de zon van vers belegde broodjes, omringd door de rust en ruimte van de Zeelandse natuur. De Frieslandhoeve bleek een perfecte plek om elkaar te ontmoeten, verhalen te delen en nieuwe inspiratie op te doen.
Deze dag maakte opnieuw duidelijk dat niet de schelpen of stenen zelf het belangrijkst zijn, maar de mensen die ze met nieuwsgierigheid bestuderen, bewaren en delen.
De NMV blijft daarmee een gemeenschap van verwondering, kennis en verbondenheid – en dat maakt elke bijeenkomst weer bijzonder.
Kerkwerve, 8 november 2025 – Een dag vol natuur, geschiedenis en passie voor weekdieren.
